“Middelbare scholen worstelen met steeds heftigere incidenten”, koppen o.a. RTL-Nieuws en Nu.nl vandaag. Van drugverkoop tot vechtpartijen, het is helaas steeds meer de realiteit waar scholen mee te maken hebben. "De Onderwijsinspectie ontvangt het hoogst aantal veiligheidsmeldingen ooit en verhoogt het toezicht", staat in het nieuwsbericht. Toezicht klinkt mij als een wijzend vingertje, een beoordeling op een schaal van 1 - 10. ‘Uw school is zeer zwak / zwak / matig in regie / voldoende in regie’. Biedt de Onderwijsinspectie ook hulp, support of tools om dit te veranderen? Heeft de inspectie ook aandacht voor de externe partijen die beter moeten samenwerken met scholen, zodat signalen al in een vroeger stadium kunnen worden opgepakt? Dat lijkt mij veel meer zin hebben dan enkel de rol van waakhond spelen.
In de artikelen lees ik niet WAT je als onderwijsinstelling kunt doen om incidenten te verminderen en de weerbaarheid bij een incident (danwel een crisis) te vergroten. Daarom hierbij 5 concrete zaken waar je als school in moet investeren om incidenten en crises (beter) de baas te zijn:
1. Bewustwording en signalering
Een leerling met meerdere telefoons of simkaart, een student met teveel cash op zak, opvallend gedrag of een zorgelijke thuissituatie.. een belangrijke sleutel om incidenten te voorkomen of te beperken is je onderwijsorganisatie (van leerling tot directeur) bewuster te maken van signalen. Uit onderzoek blijkt dat tweederde van schoolpersoneel niet goed weet op welke signalen ze moeten letten. Investeer dus in training en een bewustwordingscampagne. Dat kan al heel simpel door bijv. een interne training te organiseren of docenten hier aandacht aan te laten besteden in de klas.
2. Meldprocedure
Bewustwording is één ding, maar studenten en personeel moeten weten hoe / waar zij actie kunnen ondernemen. Met andere woorden: waar kunnen zij een melding maken? Of je hier nu een apart meldpunt voor inschakelt of een vertrouwenspersoon voor aanwijst, zorg dat iedereen binnen jouw onderwijsinstelling weet waar ze met signalen terecht kunnen. In actie komen bij ‘iets opvallends zien’ is de sleutel. Op deze manier vergroot je de kans dat tijdig ingegrepen kan worden en mogelijk incidenten worden voorkomen.
3. Investeer pro-actie in je relatie met politie, gemeente en andere relevante externe partijen
Een goede samenwerking met politie en gemeente is belangrijk. Veel scholen hebben goede contacten, maar wat mij opvalt is dat deze niet vanzelfsprekend zijn. Je moet pro-actief én structureel investeren in deze relatie als school. Door een warm contact, schakel je sneller in een acute fase en versterk je je informatiepositie in de koude fase. Deze informatiepositie kan bepaalde incidenten zelfs voorkomen. Voorbeeld: politie weet dat student A en B niet bij elkaar in de buurt moeten komen, omdat zij voorbeeld bij rivaliserende groepen behoren. Weet een school dit niet tijdig genoeg, dan bestaat het risico op een snelle escalatie in de school. Dat wil je voorkomen. (Dit is ook de reden dat ik een wijzend vingertje van de Inspectie niet altijd passend vind, waarmee ik bedoel: soms komen leerlingen of studenten een school binnen die eigenlijk niet binnen hadden moeten komen. Vervolgens is het probleem ineens van de school, terwijl dit in een voorfase al opgepakt had moeten worden.)
4. Investeer in een goed opgeleide crisisorganisatie
Een sterke crisisorganisatie betekent in feite: je hebt een crisisplan met een opschalingsstructuur én getrainde en opgeleide collega’s. Dit laatste is de sleutel tot een weerbare school. Het zijn de mensen die het verschil maken, de collega's en onderwijsleiders die zijn in staat om in complexe situatie vanuit regie beslissingen kunnen nemen. Oftewel, als er zich bijv. een heftige vechtpartij voortdoet, dan is er vertrouwen en voel je je als organisatie bekwaam om de situatie adequaat te managen.
Zorg dus dat je een crisisorganisatie hebt, hoe klein ook EN dat je een vorm van opleiding aanbiedt. Voor veel middelbare scholen is dit een relatief nieuw onderwerp. (De afgelopen +- tien jaar zijn het met name hoger onderwijsinstellingen en MBO’s die gestart zijn met het bouwen en professionaliseren van de crisisorganisatie.) Dat betekent niet dat het ingewikkeld hoeft te zijn. Leid jouw crisisteamleden bijvoorbeeld op met de Crisismanagement Academy©, waarmee je collega’s stap-voor-stap worden voorbereid op hun rol ten tijde van een heftig incident of crisis.
5. Leer van elkaar in de stad of regio
Wat je binnen jouw school meemaakt, is hoogstwaarschijnlijk bekende casuïstiek voor collega-instellingen in jouw stad of regio. Investeer daarom in lokale netwerken met collega-middelbare scholen en bespreek de veiligheidssituatie. Leer ook van andere instellingen zoals een MBO in jouw buurt. Binnen het MBO-netwerk (overigens ook binnen het HO-netwerk) is er namelijk veel aandacht voor fysieke en sociale veiligheid. Er zijn netwerkbijeenkomsten waarin de bewustwording rondom verschillende veiligheidsthema wordt vergroot én van elkaars praktijkervaring wordt geleerd. Ongetwijfeld heb je als VO-school je contacten, maar bel vooral eens met je collega’s in de regio om ervaringen uit te wisselen. Een andere manier om te leren van incident- en crisislessen binnen de onderwijssector is leren van lessen op een platform zoals deze.
Tot slot wil ik het kort hebben over de enorme impact die een geweldsincident -of de dreiging daarvan- kan hebben op alle studenten of leerlingen binnen jouw gebouw. Wat als studenten zich niet meer veilig voelen? Wat als ze niet meer naar school durven? Colleges of lessen mijden uit angst? Het komt allemaal voor. Deze impact mag niet onderschat worden. Tevens moet het de grootste drijfveer zijn voor iedere school om integrale veiligheid (waaronder sociale veiligheid, fysieke veiligheid en crisismanagement) hoger op de bestuurlijke agenda te zetten.
