Afgelopen week bleven meerdere middelbare scholen in regio Haarlem gesloten na heftige dreigingsbeelden op social media. Dit is niet de eerste keer dat een burgemeester in overleg met schoolleiders besluit meerdere onderwijsinstellingen dicht te houden. Zo sloten bijvoorbeeld in 2013 alle middelbare scholen en MBO’s in Leiden de deuren vanwege de dreiging op internet van een school shooting.
Dreigingen zijn helaas voor veel onderwijsinstellingen een reëel risico en zijn niet nieuw. Wat wel nieuw is, is het gebruik van AI om de dreiging te vergroten. Afgelopen week zagen we dat de boodschap werd ondersteund door een videofragment waarin een explosie op een schoolgebouw te zien was. Het fragment was door AI gegenereerd.
AI-technologie stelt jongeren, maar ook kwaadwillenden, in staat om in enkele minuten overtuigend beeldmateriaal te creëren. Van vaak ‘grote woorden’ op Twitter of Instagram, naar een ‘schok voor de ogen’ met een nep-beeld waarbij je gebouw in brand staat. Of denk aan een deepfake-beeld van een student of een synthetische audio die een dreiging kracht bijzetten. Voor schoolleiders en onderwijsdirecteuren betekent dit dat het dreigingsbeeld fundamenteel is veranderd. Met een grotere angst onder de studenten, leerlingen, ouders en medewerkers als gevolg. Ouders houden hun kinderen sneller uit voorzorg thuis.
De vraag is niet langer alleen: “Is de boodschap echt?”, maar ook: “Hoe ga ik om met nepbeelden die echt lijken?”. De beoordeling van de dreiging wordt lastiger. In dit artikel beschrijf ik de impact van AI op dreigingsbeelden in het onderwijs en schets ik drie gebieden waar deze impact het meest voelbaar is. Tot slot geef ik suggesties wat je als onderwijsinstelling concreet kunt doen.
3 impactgebieden van AI op het dreigingsbeeld
- Perceptie en emotie: de kracht van beelden
Mensen zijn geneigd om beelden sterker te geloven dan woorden. Waar een tekstbericht nog weggezet kan worden als stoerdoenerij, hebben video’s en foto’s een emotionele lading die direct angst oproept. Het gevolg is dat de paniek zich sneller verspreidt.
- Operationeel handelen: inschatten van urgentie
Voor schoolleiders en politie is de inschatting van urgentie cruciaal: moet een school (of meerdere in de regio) dicht blijven of kan de situatie rustig gemonitord worden? Met AI-beelden wordt die afweging veel complexer.
- Reputatie en continuïteit: het bredere effect
Een school die herhaaldelijk met dit soort dreigingen te maken heeft, wordt geraakt in niet alleen de onderwijscontinuïteit, maar zet ook de reputatie onder druk. Ben je wel een veilige school? Wanneer dit maar genoeg onder druk komt te staan, merken scholen dit in het aantal nieuwe aanmeldingen, wat weer nieuwe gevolgen heeft op de financiën en het onderwijs.
Wat kun je als onderwijsinstelling doen?
Hoewel je nooit alle risico’s kunt wegnemen, kun je wel stappen zetten om beter voorbereid te zijn op dit type dreigingen die ondersteund zijn met AI.
- Samenwerking met politie en experts
Investeer in een intensieve samenwerking met politie, gemeenten en (digitale) veiligheidsexpert. Zorg dat er korte lijnen zijn zodat de echtheid van een dreiging snel kan worden beoordeeld.
- Neem AI-dreiging mee in je risico-analyse
Neem deze dreiging mee in je bestaande veiligheids- en (crisis)communicatieplan. Voorzie scenario’s en beschrijf hoe er wordt gecommuniceerd naar ouders, studenten / leerlingen en medewerkers.
- Training en bewustwording
Investeer in training van de crisisteamleden binnen jouw onderwijsinstelling én je (teamleiders / aanspreekpunten) crisiscommunicatie
- Sociale veiligheid en transparante cultuur
Zorg voor een integrale aanpak en investeer in een transparante en open cultuur. Sociale veiligheid is van en voor iedereen. Als er signalen zijn in de klas, dan wil je dat die snel kunnen worden opgepakt.
- Oefenen met de impact van een AI-ondersteunde dreiging
Net zoals scholen ontruimingsoefeningen houden, is het zinvol om crisissimulaties te doen met de collega’s die een rol hebben in het crisis(management)team. Dit vergroot de handelingsbekwaamheid op het moment dat zich een echte situatie voordoet.
AI verandert de manier waarop dreigingen in het onderwijs zich manifesteren. De angst wordt groter. Waar voorheen vooral woorden de dreiging konden voedden, zijn er nu beelden die de woorden kracht bij zetten. Voor schoolleiders betekent dit een nieuwe realiteit: dreigingen zijn moeilijker te beoordelen en maar de impact is groter dan ooit. De uitdaging is om niet alleen reactief te zijn, maar proactief te investeren. Door samen te werken met politie, plannen bij te werken en de oefenen met jouw crisisteam, kun je als instelling je beter voorbereiden en de impact beperken in het moment.
Wil je meer weten over trainingen of crisisoefeningen voor het crisisteam van jouw instelling? Neem dan contact op [email protected]
